Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται αντιμέτωπη με πολλαπλές προκλήσεις εξ αιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού, η οποία δοκιμάζει τις αντοχές όλων των κρατών. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη υγειονομική και οικονομική κρίση από την εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Στην ΕΕ η ύφεση είναι βαθύτερη από εκείνη της εποχής της κρίσης της Ευρωζώνης. Στην Κύπρο η ύφεση του 2020 θα είναι μεγαλύτερη από αυτήν του 2013 ξεπερνώντας το 6%. Και θα ήταν βαθύτερη χωρίς τις επιπρόσθετες δημόσιες δαπάνες στήριξης.
Είναι σημαντικό να αξιολογηθούν τα προβλήματα που δημιουργούνται και πώς μπορεί το κράτος να παρέχει περαιτέρω στήριξη. Μπροστά, λοιπόν, στην επαπειλούμενη καταστροφή, σημαντικός είναι ο παρεμβατικός ρόλος του κράτους καθώς και τα στοχευμένα προγράμματα της ΕΕ, όπως είναι το Σχέδιο Ανάκαμψης για την Ευρώπη “Next Generation”, που περιλαμβάνει δέσμες ύψους €1,8 τρισεκατομμυρίων μέχρι το 2023. Τα κονδύλια αυτά θα διατεθούν για μεταρρυθμίσεις που στοχεύουν σε μια ανταγωνιστική οικονομία, στην έξυπνη και βιώσιμη ανάπτυξη. Δυστυχώς όμως ακόμα η ΕΕ δεν τόλμησε να προχωρήσει με ένα νέο Σχέδιο Μάρσιαλ και με μια πιο επεκτατική μακροοικονομική πολιτική.
Η επόμενη μέρα βρίσκει την κυπριακή οικονομία με πολλές ανοικτές πληγές σε αρκετούς τομείς. Στον τουριστικό τομέα το μέγεθος του προβλήματος δεν μπορεί να προσδιορισθεί ακόμη αφού δεν μπορεί να γίνουν ακριβείς προβλέψεις για το 2021. Επίσης πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο κλεισίματος. Επιπρόσθετα, ο τραπεζικός τομέας, ο οποίος εξακολουθεί να συρρικνώνεται, θα βρεθεί ενώπιον μιας νέας έξαρσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Παράλληλα, η κρίση επιδεινώνει τα δημογραφικά προβλήματα, η αντιμετώπισή των οποίων καθίσταται επιτακτική.
Επειδή οι δυνατότητες στήριξης από το κράτος έχουν τα όρια τους η διαχείριση της κρίσης είναι δύσκολη. Ενώ οι ανησυχίες για εκτροχιασμό των δημοσιονομικών δεικτών είναι κατανοητές, στην παρούσα συγκυρία προέχει η ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας. Με την ανάκαμψη αλλά και με επιπρόσθετες δράσεις της ΕΕ θα αντιμετωπισθεί το πρόβλημα. Παρά το μικρό μέγεθος της, η Κύπρος πρέπει να στηρίξει τις προσπάθειες για τολμηρές αποφάσεις από πλευράς της ΕΕ οι οποίες να περιλαμβάνουν επιπρόσθετες χορηγίες καθώς και δράσεις που συνεπάγονται μείωση του δημόσιου χρέους των χωρών μελών της Ευρωζώνης.
Ανεξάρτητα από την υγειονομική και οικονομική κρίση, η Κύπρος πρέπει να προχωρήσει με τον εξορθολογισμό των δημοσίων δαπανών. Μεταξύ άλλων, αναφέρω τις δαπάνες για το ΓεΣΥ, τις συντάξεις, την εκπαίδευση (ιδίως την τριτοβάθμια) και την έρευνα. Είναι επίσης σημαντικό να αξιολογήσουμε το υφιστάμενο κοινωνικοοικονομικό χάσμα σε σχέση με τις απολαβές καθώς και τη διαφορά στο βιοτικό επίπεδο των γενεών. Για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια ελλοχεύει ο κίνδυνος οι νεότερες γενιές να έχουν ένα βιοτικό επίπεδο χαμηλότερο από εκείνο των γονιών τους.
Η υγειονομική κρίση ανέδειξε μεγάλες προκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπισθούν. Ας λειτουργήσει η πανδημία ως αφορμή για να υλοποιήσουμε όλα αυτά που διακηρύττουμε αλλά συνεχώς μεταθέτουμε. Είναι σημαντική η μετατροπή της Κύπρου σε ένα πραγματικά περιφερειακό και γιατί όχι διεθνές επιχειρηματικό, ιατρικό και ακαδημαϊκό κέντρο. Η προσπάθεια αυτή απαιτεί συγκεκριμένα βήματα, όπως είναι ο εξορθολογισμός των δαπανών και η και ισότιμη συνεργασία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Όλες οι αλλαγές θα πρέπει να γίνουν στα πλαίσια της προώθησης ενός νέου κοινωνικοοικονομικού υποδείγματος το οποίο επείγει.
Μεγαλύτερη όμως πρόκληση είναι η πάταξη της διαφθοράς και η αποκατάσταση της αξιοπιστίας της χώρας. Αναμφίβολα, μετά την καταστροφή του 2013 το επενδυτικό πρόγραμμα με τις πολιτογραφήσεις ήταν απαραίτητο. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο υλοποιήθηκε δεν οδήγησε στην καλύτερη δυνατή κατανομή των ωφελημάτων. Επιπρόσθετα, τα κρούσματα διαφθοράς που αποκαλύφθηκαν έπληξαν καίρια την εικόνα της Κύπρου.
Η μάχη κατά της διαφθοράς είναι καθοριστικής σημασίας. Η Κύπρος χρειάζεται σοβαρούς ξένους επενδυτές. Γι’ αυτό η χώρα πρέπει να έχει καθαρό όνομα και αξιοπιστία. Το περιεχόμενο του νέου προγράμματος επενδύσεων πρέπει να παρέχει κίνητρα για τη δημιουργία μόνιμων θέσεων απασχόλησης στα πλαίσια της ενθάρρυνσης συγκεκριμένων τομέων.
Οι προκλήσεις είναι πολλές, όπως και οι κίνδυνοι. Θέλω όμως να κλείσω με ένα αισιόδοξο μήνυμα. Υπήρξαν και στο παρελθόν αντιξοότητες αλλά η Κύπρος επέζησε. Αυτό θα πρέπει να πράξουμε και τώρα. Απαιτούνται σκληρή δουλειά, όραμα, αποφασιστικότητα και αξιόπιστες επιλογές.
